بهداشت دهان و دندان واژه‌ای است که از دوران کودکی تا کهنسالی با ما همراه و توجه به آن نه تنها بر ظاهر و سلامت دندان فرد اثرگذار است، بلکه از بروز بیماری‌های گوناگون نیز پیشگیری می‌کند . داشتن دندان‌هایی سالم افزون بر رعایت بهداشت فردی، با عواملی مانند شیوه زندگی، امکانات، هزینه درمان و آموزش مناسب ارتباط دارد
راه دشوار درمان دهان و دندان در مازندران هموار شده و به نظر می‌رسد باید منتظر نسلی باشیم که در برابر بیماری‌های دهان و دندان واکسینه شده‌اند.
برای آگاهی از نقش هر یک از این عوامل تاثیرگذار و مهم‌ترین مشکلات و اقدام‌های انجام شده در زمینه بهداشت و درمان دهان و دندان مازندران، گفت‌وگویی تخصصی با «فرهاد ثبوتی»، دندانپزشک ساروی با بورد تخصصی ارتودنسی انجام داده‌ایم. ثبوتی عضو شورای عالی سلامت دهان و دندان، بازرس انجمن دندانپزشکی، عضو هیأت علمی دانشکده دندانپزشکی مازندران و همچنین عضو پیشین تیم ملی شنا و رئیس هیأت شنای مازندران است.
فرهنگ توجه به بهداشت و درمان دهان و دندان در مازندران در حال رشد و گسترش است و شاخص مراجعه به دندانپزشک در استان مانند کلانشهرها است.
مشکل بزرگی که در مازندران و کل کشور داریم، نبود آگاهی از بیماری‌های دهان و دندان است که سبب زیان جامعه می‌شود. شیوه‌های اجرای بهداشت قدیمی است و آگاهی لازم در این زمینه وجود ندارد. همچنین دسترسی به خدمات دندانپزشکی تخصصی در استان کمی مشکل است که باید بازبینی شود. امکانات بخش دولتی پیش از سال 1392 نامناسب بود، اما خوشبختانه وزارت بهداشت و درمان تغییرات اثرگذاری در طرح تحول سلامت ایجاد کرد که این تغییرات، در مازندران در حال اجراست.
در کنار موارد یاد شده، شاخص استاندارد بین‌المللی برای بهداشت دهان و دندان در هر منطقه بر اساس تعداد دندان‌های پوسیده، کشیده شده، پر شده و دندان‌های غایب بیمار تعریف می‌شود که در کودکان اندازه‌گیری می‌شود. عدد استاندارد 0- 1 است اما با تاسف در مازندارن این عدد 3 است، به این معنا که هر کودک 12 ساله مازندرانی به طور متوسط 3 دندان پوسیده، غایب و ترمیمی از 28 دندان دارد که نشان دهنده وجود مشکل در حوزه بهداشت و درمان دندان کودکان است.
پوشش‌های بیمه‌ای در کشور ما ضعیف است. 2 بیمه‌گر اصلی نیز خدمات مربوط به درمان شماره 6 که دندان اصلی و کرسی دائمی است را در کودکان زیر 12 سال پوشش می‌دهند.
خوشبختانه وزیر بهداشت و درمان در حوزه بهداشت دهان و دندان پیگیری‌های جدی دارد و اقدام‌های مناسبی نیز در این زمینه انجام شده است. همچنین دفتر سلامت دهان و دندان وزارت بهداشت نیز، فعالیت دوباره خود را پس از وقفه‌ای طولانی آغاز کرده و در این مدت فعالیت‌های قابل توجهی داشت.
خدمات دندانپزشکی به 3 سطح تقسیم می‌شود. نخست معاینه، درمان‌های پیشگیری و آموزش بهداشت به کودکان زیر 12 سال ارائه می‌شود. درمان‌های فیشورسیلانت یا شیارپوش که دندان را در برابر پوسیدگی محافظت می‌کند ، به وسیله دندانپزشک در مدارس و مراکز بهداشت انجام می‌شود. در کنار آن فلورایدتراپی داریم. فلوراید ماده‌ای با خاصیت آنتی‌باکتریال است که توانایی استحکام‌بخشی به مینای دندان را نیز دارد.
استفاده از دهانشویه و خمیردندان برای کودکان زیر 4 سال توصیه نمی‌شود و قرص فلوراید از شیوه‌های رایج فلورایدتراپی در این سنین است. در کنار موارد یاد شده، تکنیک‌های فلورایدتراپی در مطب دندانپزشکی به صورت تخصصی ارائه می‌شود. خوشبختانه در ایران فلورایدتراپی دانش‌آموزان رایگان است. چراکه اعتقاد داریم پیشگیری از بیماری‌های دهان و دندان، باید از کودکی انجام شود. در حال حاضر وارنیش فلوراید و دهانشویه فلوراید به صورت رایگان و سریالی به دانش‌آموزان دوره ابتدایی در مدارس ارائه می‌شود.
پارسال 110هزار دانش‌آموز شهری و روستایی مازندرانی در 2 نوبت فلورایدتراپی شدند. همچنین در سال 95 در کل استان درمان فیشورسیلانت‌تراپی که به دندان سالم دائمی با شیار عمیق اختصاص دارد، در حال اجراست.
تمام خدمات این سطح رایگان است و هزینه‌ها از سوی دانشگاه علوم‌پزشکی مازندران پرداخت می‌شود. دانشگاه علوم‌پزشکی مازندران و معاونت بهداشت آن در ارائه خدمات کیفی و کمی دندانپزشکی سطح نخست از سوی وزرات بهداشت و درمان رتبه برتر کشور را به دست آورده که نشانگر کیفیت بالای خدمات و میزان توجه به خدمات دندانپزشکی در استان است.
در سطح 2 چه خدمات و درمان‌هایی انجام می‌شود ؟
در این سطح خدمات درمانی ارائه می‌شود که شامل پر کردن، جرمگیری، عصب‌کشی دندان دوکانال و تک‌کانال، کشیدن دندان و خدمات مربوط به مادران باردار و شیرده در مراکز بهداشتی است. در حال حاضر تمام مراکز بهداشتی استان به یونیت دندانپزشکی با حضور دندانپزشک استخدامی و طرحی مجهز هستند.
نه، رایگان نیست. اما تمام خدمات با تعرفه‌های اندک دولتی ارائه و کارانه دندانپزشک، از سوی دولت پرداخت می‌شود. بیمار برای پرداخت هزینه درمان خود دچار مشکل نخواهد شد. سطح سوم هم به درمان‌های تخصصی شامل ارتودنسی، ایمپلنت، پروتزهای دندانی و عصب‌کشی دندان‌های 3 کانال اختصاص دارد که در کلینیک‌های ویژه انجام می‌شود.
در استان یک کلینیک ویژه در دانشکده دندانپزشکی ساری داریم که متخصصان بر اساس تعرفه‌های دولتی خدمات تخصصی ارائه می‌دهند.
بله، بر اساس مصوبه شورای عالی سلامت دهان و دندان استان، در غرب مازندران که از دسترسی به خدمات تخصصی محروم است، کلینیک ویژه دندانپزشکی در فضایی به مساحت 350 متر چالوس در دست ساخت است که تاکنون 70 درصد آن اجرا شده و در حال تجهیز است. پیش از این ساکنان غرب استان فقط می‌توانستند از خدمات سطح 2 در چالوس استفاده کنند.
همچنین از دیگر اقدام‌های قابل توجه در این زمینه، گشایش مراکز دندانپزشکی تجمعی برای نخستین بار در استان است که به کمک معاونت بهداشت دانشگاه علوم‌پزشکی مازندران و گروه سلامت دهان و دندان این معاونت انجام شد. در گذشته مراکز بهداشتی پراکنده و خارج از کنترل داشتیم که نظارت بر آنها ضعیف بود، اما امروز هر شهرستان یک مرکز دندانپزشکی تجمعی دارد که درآن، خدمات سطح یک و 2 به وسیله دندانپزشکان شاغل در آن ارائه می‌شود.
از مهم‌ترین مشکلات موجود در مناطق محروم، نبود آگاهی کافی است. امکان دسترسی ساکنان مناطق محروم به خدمات تخصصی دشوارتر از سایر مناطق است و باید شرایطی فراهم شود تا امکانات و خدمات‌رسانی به این عزیزان با سرعت و کیفیت بیشتری انجام شود.
متأسفانه مردم ما نه تنها دچار کمبود آگاهی هستند، بلکه اطلاعات نادرست دارند و گاهی بر اساس آن به دنبال درمان می‌روند. همراهی رسانه در این بخش بسیار مهم و اثرگذار است. صداو سیما، تبلیغ رادیویی، تلویزیونی، تراکت، بروشور، بیلبورد شهری و روزنامه‌ها از راه‌هایی هستند که می‌توان برای آگاهی‌رسانی در زمینه سلامت دهان و دندان از آنها استفاده کرد.
آموزش از سوی مربیان بهداشت مدارس نیز تاثیرگذار است. اما با تاسف چنان که باید مورد توجه قرار نمی‌گیرد و مربیان بیشتر به دنبال سلامت قد، وزن، مو و سایر مسائل دانش‌آموزان هستند. در این میان بهداشت دهان و دندان از توجه محروم مانده است که این کوتاهی کارشناسان ماست. باید به شکل جدی‌تری به این مشکلات رسیدگی کنیم. فراموش نکنیم کودکان به صورت ذاتی به فراگیری علاقه‌مند هستند و با دریافت نکات مفید بهداشت دهان ودندان، می‌توانند در تمام طول زندگی دندان‌های سالمی داشته باشند.
یکی از مهم‌ترین مشکلات ما در استان، مراجعه بیماران به دندانپزشکان تجربی است. فعالیت این افراد به دلیل نداشتن مدرک دانشگاهی، دانش کافی دندانپزشکی و مجوز، غیرقانونی است و مراجعه به آنها سلامت بیمار را در معرض خطر قرار می‌دهد.
به تازگی انجمن دندانپزشکی مازندران پیگیر فعالیت غیرقانونی این افراد است و در این زمینه، رایزنی‌های لازم با معاونت درمان دانشگاه برای برخورد قانونی و پلمب این مراکز انجام شده است. تاکنون چند مرکز غیرقانونی اینچنینی در شهرهای گوناگون پلمب شده است.
پس از محکومیت دادگاهی این افراد به وسیله دانشگاه علوم‌پزشکی، واحد آنها از سوی مراجع حقوقی پلمب می‌شود، اما با کمال تعجب، به دلیل نیاز نداشتن به مجوز پس از چند ماه در مکانی جدید شروع به فعالیت غیرقانونی می‌کنند. مطالبه دندانپزشکان استان و انجمن دندانپزشکی، برخورد قانونی و جدی با این افراد است. از مردم تقاضا دارم برای حفظ سلامتی و رعایت بهداشت دهان و دندان خود از مراجعه به این افراد خودداری کنند و آگاه باشند که دندانپزشکان تجربی، از سوی نظام پزشکی و انجمن دندانپزشکی مازندران به رسمیت شناخته نمی‌شوند.
منبع : همشهری مازندران